Kiom socialisma estis la reala socialismo?

"La opinioj pri tio, kio envere estis la socio, plej ofte nomata reala socialismo, large disas: cu tute ne socialismo au la malo de socialismo, statsocialismo au partisocialismo, statkapitalismo au deformita socialismo, transira socio au simple diktatoreco kaj maljustostato? Ankau sinceraj adeptoj kaj defendantoj de la socialismo ofte ne scias, kiel ili taksu, karakterizu kaj nomu la estintan realan socialismon. Ce ili la skalo etendigas de senkondica senkritika defendo gis kompleta distancigo kaj kondamno, kelkfoje ankau formulante, ke tio ankorau ne estis „gusta" socialismo, do supozeble „malgusta". Kun tiu sinteno kongruas ankau la opinio de plimulto de iom agaj eksaj GDR-civitanoj, ke la socialismo estis bona ideo, sed ne guste realigita, lau la rezulto de antau nelonge farita enketo. Sed en kio eblas distingi, kio estas gusta kaj kio malgusta socialismo? Bedaurinde simpla respondo, kiu konas nur gustan au malgustan, ne solvas la problemon, car tiom kompleksaj historiaj evoluprocezoj kiel la estigo de nova sociformacio ne premeblas en la skemon de simplaj pens-determinoj. Ci tie necesas dialektika, historimateriisma aliro, kiu konsideras la komencajn kondicojn de tiuevoluo, taksas la objektivajn eblecojn, kiuj rezultas el tiuj kondicoj, kaj poste konkrete esploras la iom-post-ioman procezon de formigo de tiu nova socio kaj ekzamenas, kiel kaj kun kiuj rezultoj la objektivaj eblecoj estis transformitaj en realon, kaj ankau kial tio sukcesis nur nesufice. En la sekvo, sur tiu ci vojo de konkreta-historia analizo, mi provos proksimigi al la ekkono kaj laufakta taksado de la reala socialismo […]." (El la antauparolo de la autoro)